Campo Lameiro e outras boas prácticas en turismo cultural

O pasado sábado, 25 de marzo, celebramos no local de Doutroxeito Coworking (Santiago de Compostela) a segunda xuntanza do grupo de turismo cultural #ONosoConta. O encontro consistiu nun programa dobre: por unha parte unha exposición a cargo de César Abella sobre a evolución recente e o modelo turístico e de xestión do Parque Arqueolóxico da Arte Rupestre de Campo Lameiro, e por outra unha dinámica informal de intercambio de información en canto a boas prácticas en turismo cultural, particularmente aquelas nas que o relato teñen un peso determinante.

César Abella é historiador da arte, mestrado en xestión de bens culturais e patrimonio cultural pola UdC e posgrao en turismo cultural pola UB. Desde 2004 dirixe a empresa TRIVIUM (estratexias en cultura e turismo), coa que ten desenvolto máis de 150 proxectos. Así mesmo é titor e docente no Posgrao de Territorios Creativos e Turismo da UB. Desde 2015 é coordinador xeral do PAAR Campo Lameiro, motivo polo cal o convidamos a compartir connosco a súa experiencia.

dig

Campo Lameiro é unha das 3 ou 4 áreas con maior concentración de petróglifos de toda Europa. O Parque foi creado para pór en valor ese patrimonio, abrangue unha superficie de 22 hectáreas e inclúe un Centro de Interpretación (con espazo de investigación, cafetería/restaurante, tenda e seminario de formación), un poboado deseñado seguindo as indicacións dunha equipa de arqueólog*s e obviamente os sendeiros que conducen aos petróglifos, debidamente acondicionados para que reproduzan a vexetación e paisaxe na que viviron os nosos antergos.

Desde a súa chegada, César Abella definiu como prioridades da súa xestión: reforzar a vinculación coa comunidade local e o sector privado da zona (empresas mecenas, empresas produtoras de mel e xabón, casas de turismo rural, hoteis, balnearios, restaurantes…), ofertar actividades para escolares, definir outros públicos obxectivos para poder perfilar paquetes de visitas personalizados, e habilitar espazos de encontro e formación para a comunidade científica. A partir de entón, tense intensificado o número de visitas guiadas, talleres, cursos e xornadas científicas, cunha boa acollida dos públicos e unha valoración, en termos xerais, moi satisfactoria.

Un dos paquetes máis singulares que ofrece o PAAR e cunha maior dimensión experiencial, é o “Noite de Pedras”, no que se lle ofrece aos visitantes un percorrido nocturno polos petróglifos, acompañado dunha cea e dun concerto musical. Outra proposta imaxinativa é a realización de visitas ao Parque con mascotas, da man da empresa Perriturismo.

O PAAR Campo Lameiro forma parte da Rede Galega do Patrimonio Arqueolóxico, do Programa de Itinerarios Culturais Europeos (outorgado polo Consello de Europa) e da rede europea CAR (Camiños da Arte Rupestre), o que facilita a súa colaboración con socios europeos.

sdr

Logo dun breve descanso, iniciamos un diálogo informal entre todos os presentes no que se foron apuntando algunhas boas prácticas en turismo cultural. En concreto, puidemos recoller as seguintes:

Título	Descrición	Enlace
DO MAR Á TERRA	Proxecto en Vimianzo que unía o castelo, o castro e a gastronomía, para elaborar un receitario de “arqueogastronomía”, ofrecido polos restaurantes locais, con menús medievais e castrexos, e con louza especial feita en Buño. Unha boa idea que non tivo continuidade.	http://domaraterra.com/portada.php
CAMIÑO DOS FAROS	Un roteiro guiado e a pé pola contorna litoral da Costa da Morte, percorrendo diversos faros. Relato on-line moi ben artellado. A partir desta experiencia está a xurdir unha similar na Mariña de Lugo.	http://www.caminodosfaros.com
CABAÑITAS DEL BOSQUE	Proxecto de turismo rural baseado en cabanas integradas nun bosque e deseñadas a partir de arquitectura modular. Grande éxito de ocupación. Transmite valores de respecto pola natureza e de integración na cultura local, en colaboración coa comunidade.	http://cabanitasdelbosque.com/
MUSEO ETNOGRÁFICO DA CAPELA	Rede de museos que configuran unha ruta eco-etnográfica para acadar un coñecemento a fondo da historia local. Xurdiu dunha experiencia sociopedagóxica desenvolvida desde 1981 no colexio coa participación  de pais, mestres, veciños e principalmente dos nenos e nenas.	http://www.museodacapela.org/
RIBADEO INDIANO	Festa nacida da iniciativa popular na que se recrea o ambiente da vila a principios do século XX. Inclúe paseos, proxeccións de cine, coloquios, animación teatral, concertos, mercado de produtos de ultramar, talleres de salsa cubana, exposición de coches antigos…	http://indiano.ribadeo.org/
GEO-PASEO: “Date una vuelta de 600 millones de años”	Iniciativa da “Asociación Geología de Segovia” pola cal se organizan paseos de carácter divulgativo e didáctico que combinan o rigor científico cun discurso ameno e divertido.	http://www.geologiadesegovia.info/este-domingo-geo-pasea/
CASTAÑÁM	Proxecto empresarial da bisbarra de Riós no que se comercializan alimentos  derivados da castaña (empanadas, embutidos, pan). Ademais da venta de produtos, organizan a “Ruta do Talento”, un paseo entre castiñeiros centenarios bautizados co nome de persoeiros da cultura. Para Castañám, “as castañeiras son as mariscadoras do rural galego”	http://castanam.com/
THE WORST TOURS	Empresa do Porto creada por tres arquitectos/as que ofrecen visitas guiadas (ás veces improvisadas) por recunchos descoñecidos e por barrios degradados da cidade, mentres explican os procesos especulativos e as loitas sociais que sustentan a historia do urbanismo portuense. Practican o “debate ambulante”. Atención da prensa mundial.	http://theworsttours.weebly.com   http://p3.publico.pt/vicios/em-transito/21894/worst-tours-mudar-um-quiosque-como-quem-muda-o-mundo
MUSEUM OF BROKEN RELATIONSHIPS	Localizado na cidade da Zagreb (Croacia), é un museo especializado en obxectos relacionados con rupturas amorosas. Calquera persoa pode enviar o seu obxecto cunha pequena carta explicativa do sentido do mesmo. Nacido en 2001, ten xa unha segunda sede en Los Ángeles (EEUU).	https://brokenships.com/
VIAJAR POR ESCOCIA	Empresa creada en Edimburgo por dous galegos (Vicente Figueroa e Jaime Imbernón) que destaca polo bo traballo de guión, combinando rigor histórico cunha estrutura narrativa emocionante. Notable repercusión nos medios.	http://www.viajarporescocia.com/
FIZ DE COTOBELO	Personaxe creado polo compañeiro Suso Martínez para conducir visitas guiadas teatralizadas a diversos emprazamentos da cidade da Coruña, como a Torre de Hércules ou o cemiterio de San Amaro.	Enlace La Opinión Enlace La Voz de Galicia
NO RUEGUEN A DIOS POR ÉL	Visita guiada do compañeiro Manuel Gago a diversas localizacións de crimes históricos en Compostela.	Enlace blog Manuel Gago Enlace xornal Praza Pública Enlace La Voz de Galicia
VARIAS REDES PROFESIONAIS DO TURISMO CULTURAL	Para afondar noutras boas prácticas, deixamos indicados os enlaces a tres redes profesionais de turismo cultural e interpretación do patrimonio.	Asociación para la Interpretación del Patrimonio   European Cultural Tourism Network   Rede Internacional de Turismo Creativo

A nosa vontade é que esta listaxe vaia medrando, nutríndose con novas achegas, de forma que dispoñamos dun sinxelo repositorio aberto onde atopar inspiración. Animámosvos a enviarnos novas propostas!

Graciñas ás compañeiras e compañeiros que asistiron (ou que o intentaron) a esta xuntanza tan proveitosa e enriquecedora.

Vémonos na seguinte.

MARCOS LORENZO

Nace #ONosoConta

O pasado 9 de abril celebramos a primeira xuntanza de #ONosoConta, un grupo de análise, reflexión e cooperación no campo do turismo cultural en Galicia. Partimos dunha premisa compartida: no país dispomos dun rico e denso patrimonio cultural pero fáltannos bos relatos que o dean a coñecer dun xeito atractivo.

A xuntanza, á que asistimos unhas vinte persoas, estivo dividida en dúas partes. Durante a primeira fixemos unha rolda de presentacións para fomentar o coñecemento mutuo dos/das presentes. Na segunda constituímos pequenos equipos para identificar que elementos están a influír (positiva e negativamente) na elaboración de relato turístico. Finalmente houbo unha posta en común do traballo dos equipos.

Unha síntese das ideas que foron xurdindo aparecen recollidas neste cadro DAFO:  

Tamén durante o diálogo aberto compartíronse ideas interesantes. Así, indicouse que en Galicia só temos unha narrativa con proxección universal: a de Santiago de Compostela. Ese debera ser o punto de partida para futuros novos relatos. Na cidade entran milleiros de visitantes ao mes, pero non contamos con investigacións que definan os perfís deses visitantes, e que por tanto nos axuden a deseñar paquetes turísticos axustados ás súas necesidades e preferencias. Un bo observatorio para coñecer aos turistas estranxeiros é a web www.caminodesantiago.me, que actúa como rede social do Camiño en inglés. Segundo a experiencia dos profesionais, os turistas estranxeiros chegan a Compostela e con frecuencia dispoñen de tempo de lecer pero “non saben que facer”. Unha carencia reiterada sería a da oferta de turismo familiar.

En canto á materia prima para elaborar novos relatos, vari*s compañeir*s fixeron énfase nas crónicas históricas, guías e mesmo enciclopedias xa existentes (fundamentalmente arredor do Camiño e da cidade de Santiago), mentres que outr*s explicaron o potencial das pequenas historias locais e comunitarias, sexan historias de vida ou baixo outros formatos (barriografías). Vari*s intervintes consideraron que os novos relatos deberan atender a públicos parciais, máis que tentar erguer un gran relato conxunto de Galicia. As NTIC permitirían camiñar case cara unha personalización das narracións, o que abriría un mundo de oportunidades. Pero tamén poden supor unha ameaza para modelos empresariais e profesionais preexistentes, como no caso dalgunhas plataformas dixitais colaborativas.

Outra liña de crítica tivo que ver coa inaccesibilidade de moitos recursos patrimoniais ao seren de propiedade privada, nomeadamente eclesiásticos. O coidado do contexto (que sostén o relato) e dos bens materiais tamén é decisivo.